Một số đặc điểm sinh học của ốc hương
1. Đặc điểm hình thái, cấu tạo
Ốc hương, hay còn gọi là Babylonia areolata theo tên khoa học, là loài động vật thân mềm thuộc họ Babyloniidae sống ở vùng biển nhiệt đới. Chúng phân bố chủ yếu ở vùng biển Ấn Độ Dương và Thái Bình Dương, ở độ sâu từ 5-20m.
Vỏ của ốc hương mỏng nhưng rất chắc, có tháp vỏ dài so với chiều dài của vỏ. Bên ngoài, vỏ có màu trắng với các hàng vân màu tím, nâu hoặc nâu đậm hình chữ nhật hoặc hình thoi. Lỗ miệng có hình bán nguyệt, mặt trong vỏ màu trắng sứ, lỗ trục vỏ sâu và rõ ràng.
2. Địa điểm phân bố
Ốc hương được phân bố rải rác dọc theo bờ biển từ Bắc vào Nam Việt Nam, đặc biệt tập trung ở các tỉnh Thanh Hóa, Nghệ An, Hà Tĩnh, Quảng Bình, Thừa Thiên- Huế và đặc biệt nhiều ở Bình Thuận, Vũng Tàu. Khu vực phân bố thường nằm cách bờ biển 2-3km, có đáy biển gồ ghề, chất đáy là cát hoặc cát pha lẫn mùn bã hữu cơ, độ sâu trung bình từ 8-12m.
Nghề nuôi ốc hương xuất khẩu ở Miền Trung bắt đầu phát triển từ năm 2001 nhờ chương trình chuyển giao công nghệ của Viện NCNTTS III cho Trung tâm Khuyến ngư các tỉnh như Khánh Hòa, Phú Yên, Bình Định, Thừa Thiên Huế, Quảng Nam, Ninh Thuận, Bình Thuận, Kiên Giang. Viện cũng tiến hành sản xuất giống để cung cấp cho các hộ nuôi và hướng dẫn kỹ thuật, tập huấn, chuyển giao công nghệ cho các doanh nghiệp và hộ gia đình phát triển ngành nuôi ốc hương xuất khẩu. Nhờ những hoạt động này đã tạo ra một ngành nghề mới ở Miền Trung – nghề nuôi ốc hương xuất khẩu.
3. Đặc điểm
Tốc độ tăng trưởng của ốc hương thay đổi tùy theo kích thước, với nhóm kích thước nhỏ thì tốc độ tăng trưởng càng nhanh. Nhóm kích thước 1-10mm và 10-20mm có tốc độ tăng trưởng nhanh nhất, trong khi nhóm kích thước trên 40cm có tốc độ tăng trưởng chậm nhất.
Trong quá trình đẻ trứng, ốc hương có khả năng đẻ quanh năm, với tỉ lệ cao nhất từ tháng 3 đến tháng 10. Mỗi lần đẻ, ốc hương cái có thể đẻ từ 18 đến 75 bọc trứng, mỗi bọc trứng chứa từ 170 đến 1.850 trứng.
Dinh dưỡng của ốc hương thay đổi theo giai đoạn phát triển. Từ giai đoạn ấu trùng, chúng ăn chủ yếu các loài tảo đơn bào. Khi trở thành ốc trưởng thành, chúng ưa thích ăn động vật thân mềm hai mảnh vỏ như trai, sò, nghêu, tôm, cua, ghẹ và cá.
Khi thả giống ốc hương, cần chọn giống từ các cơ sở sản xuất uy tín, đã được kiểm dịch và đảm bảo chất lượng. Giống ốc cần có kích thước đồng đều, màu sắc tươi sáng, vân nâu đậm, vỏ nguyên vẹn và không bị sưng vòi. Kích thước trung bình khoảng 0,05g/con, khoảng 8000-10000 con/kg.
Ốc hương ưa thích ăn động vật thân mềm hai mảnh vỏ, cá, tôm và cua. Thức ăn cho ốc phải tươi, không được sử dụng thức ăn có chứa hóa chất. Để tăng cường sức đề kháng và tăng trọng, cần bổ sung vitamin C, BETA-GLUCAN, LIVANO và BON-LV vào thức ăn của ốc hương.6.2 Phương pháp cho ăn Việc xác định lượng thức ăn hàng ngày là rất quan trọng vì ảnh hưởng lớn đến kết quả nuôi, cần đảm bảo thức ăn không dư thừa cũng như không thiếu.
– Lượng thức ăn cho ốc được tính như sau:
+ Tháng thứ 1: 15 – 20% khối lượng ốc nuôi;
+ Tháng thứ 2: 10 – 15% khối lượng ốc nuôi;
+ Tháng thứ 3: 8 – 10% khối lượng ốc nuôi;
+ Từ tháng thứ 4 trở đi: 5 – 7% khối lượng ốc nuôi.
Điều chỉnh lượng thức ăn hàng ngày cần dựa vào các yếu tố sau:
– Số lượng ốc giống ban đầu
– Khối lượng trung bình của ốc nuôi
– Tỉ lệ sống của ốc Số lần cho ăn trong ngày: 1-2 lần/ngày, vào buổi sáng hoặc chiều tùy vào nguồn cung cấp thức ăn.
Chuẩn bị thức ăn: Cá các loại, cua, ghẹ đập vỡ vỏ rồi cắt nhỏ phù hợp với kích cỡ ốc nuôi. Thức ăn có thể cắt bằng máy hoặc bằng tay, sau đó rải đều trong ao. Khoảng 2 giờ sau khi cho ăn, lặn xuống đáy ao để kiểm tra mức độ tiêu thụ thức ăn của ốc. Nếu thấy hết thức ăn, ngày hôm sau tăng 5-10% so với lượng thức ăn ngày trước; nếu còn 5-10%, không tăng; nếu còn hơn 15%, giảm 10-20% lượng thức ăn cho ngày sau.
KỸ THUẬT NUÔI ỐC HƯƠNG
Có nhiều phương pháp nuôi ốc hương thương phẩm: nuôi đăng, lồng, nuôi ao đất, nuôi bể xi măng. Tùy thuộc vào điều kiện tự nhiên và vị trí nuôi từng vùng mà chọn phương pháp nuôi phù hợp.
1.Nuôi ốc hương trong đăng, lồng
1.1. Điều kiện vùng nuôi.
Chọn vị trí đặt lồng hoặc cắm đăng nuôi ở vùng nước trong sạch, chất đáy cát hoặc cát san hô, ít bùn, độ mặn 25 – 35‰ và ổn định. Nguồn nước không bị ảnh hưởng nước ngọt do tác động của nước sông vào mùa mưa. Lồng/đăng được làm chắc chắn, có lưới bảo vệ bên ngoài ngăn không cho cá dữ, cua ghẹ lọt vào ăn ốc. Độ sâu đặt lồng hoặc cắm đăng từ 1,5 m nước trở lên.
Đăng nuôi phải chôn sâu xuống dưới cát ít nhất 10 cm để tránh ốc chui ra ngoài. Độ cao lưới cắm đăng phải vượt quá mức nước triều cao nhất 1m để ốc không bị sóng đánh ra ngoài. Trong quá trình nuôi thường xuyên kiểm tra lưới, phát hiện kịp thời địch hại để diệ trừ, thường xuyên làm vệ sinh lồng lưới để nước lưu thông.
1.2. Thả giống
Kích cỡ giống: Cỡ giống thả tối thiểu đạt 8.000 -10.000 con/kg trở lên.
Mật độ thả: 500 – 1.000 con/m2
1.3. Thời gian nuôi
Nuôi từ 5 – 6 tháng tùy ( theo điều kiện môi trường nuôi và quá trình quản lý chăm sóc)
1.4. Chăm sóc, quản lý
Thức ăn dùng nuôi ốc là cá, cua, ghẹ, trai nước ngọt, don, sút, .. Lượng thức ăn cho ăn hằng ngày bằng 5-10% trọng lượng ốc nuôi. Cho ăn mỗi ngày 1 hặc 2 lần vào chiều tối. Cá không quá nhỏ, để nguyên con thả vào cho ăn; trai, sút, sò, hầu … đập vỡ vỏ; cua, ghẹ lột mai, đập bể càng trước khi cho ăn.
Theo dõi lượng thức ăn thừa hằng ngày để điều chỉnh hệ số thức ăn cho phù hợp. Vớt toàn bộ thức ăn thừa, xương, đầu, cá, vỏ sò… ra khỏi lồng để tránh ô nhiễm nước.
Trường hợp nuôi lâu đáy lồng quá bẩn, có mùi hôi ốc sẽ không ăn và yếu dần, cần chuyển lồng sang vị trí mới. Nuôi trong đăng cắm cố định cần ngăn thành nhiều ngăn, ốc được chuyển sang ngăn mới khi ngăn cũ nuôi lâu ngày đáy bẩn.
1.5. Thu hoạch
Khi số lượng ốc nuôi đạt từ 90-150 con/kg, có thể thu hoạch để bán. Thu hoạch ốc có thể được thực hiện bằng cách đặt bẫy hoặc lặn bắt. Đối với việc nuôi ốc trong lồng, quá trình thu hoạch khá đơn giản bằng cách nhấc lồng và lấy ốc ra. Sau khi thu hoạch, ốc cần được đặt trong giai đoạn (lồng treo) hoặc bể 1-2 ngày để làm sạch bùn và làm trắng vỏ trước khi xuất khẩu.
2.Nuôi ốc hương trong ao
2.1. Chuẩn bị ao nuôi
Ao nuôi cần phải gần biển, nước trong sạch, chất đáy cát hoặc cát san hô, ít bùn. Độ mặn của nước từ 25 – 35‰ và ổn định, không bị ảnh hưởng bởi nước ngọt từ sông vào mùa mưa. Bờ ao phải chắc chắn, có lưới chắn xung quanh mép nước để ngăn không cho ốc bò lên bờ. Độ sâu của ao từ 0,8 – 1,5 m, nhiệt độ nước từ 26 – 30oC, dễ tháo nước, độ pH từ 7.5- 8.5.
Cần tẩy dọn ao sạch sẽ, diệt trừ địch hại, và lắp lưới chặn khi lấy nước để ngăn cá dữ, cua ghẹ vào ao ăn ốc con.
2.2. Thả giống
Kích cỡ giống: Con giống thả từ 5.000 – 6.000 con/kg.
Mật độ thả: 50-100 con/m2
2.3. Thời gian nuôi
Nuôi từ 5 – 6 tháng tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc và môi trường ao nuôi.
2.4. Chăm sóc, quản lý
* Cho ăn:
– Thức ăn bao gồm cá, trai nước ngọt, don, sút, cua ghẹ nhỏ giã cào…
– Lượng thức ăn cần cho ăn hàng ngày khoảng 5-10% trọng lượng ốc nuôi. Cho ăn mỗi ngày 1 lần vào buổi chiều. Cá không quá nhỏ, để nguyên con thả vào ao; trai, sú, sò, hầu… cần đập vỡ vỏ trước khi cho ăn.
– Thức ăn được thả vào các sàn hoặc vó, đặt đều khắp trong ao.
* Chăm sóc, quản lý
– Theo dõi lượng thức ăn thừa hàng ngày để điều chỉnh hệ số thức ăn cho phù hợp.
– Buổi sáng vớt toàn bộ thức ăn thừa, xương, đầu cá, vỏ sò… từ các sàn hoặc vỏ ra khỏi ao để tránh ô nhiễm nước trong ao.– Trong trường hợp ao nuôi ốc bị quá bẩn và có mùi hôi, ốc sẽ không ăn và yếu dần. Cần chuyển ốc sang ao mới và làm sạch lại ao cũ trước khi sử dụng lại.
– Thay đổi nước thường xuyên để giữ cho môi trường ao nuôi luôn sạch sẽ là điều quan trọng giúp ốc phát triển nhanh chóng.
Khi ốc nuôi đạt kích thước 90-150 con/kg, có thể thu hoạch để bán. Để thu hoạch, cần tháo cạn nước trong ao, nhặt ốc bằng tay hoặc dùng cào sắt. Chú ý rằng ốc thường chui sâu vào đáy ao khi nước được rút cạn, vì vậy cần nhặt kỹ để không bỏ sót ốc. Sau khi thu hoạch, ốc cần được nhốt trong giai hoặc bể trong 1-2 ngày để làm sạch bùn và làm trắng vỏ.
3. Nuôi ốc hương trong bể xi măng
3.1 Điều kiện nuôi ốc trong bể xi măng
Bể xi măng cần có lưới chắn nắng để giảm ánh sáng, đảm bảo nhiệt độ không quá 32°C vào mùa hè. Đáy bể phải phủ cát mịn dày khoảng 2-3 cm. Độ mặn nước từ 30 – 35‰. Trong những ngày mưa lớn, cần xả bớt nước trên mặt ao để duy trì độ mặn từ 20‰ trở lên. Mực nước nuôi cần duy trì ở mức từ 40cm -100cm, tốt nhất là từ 50-80cm, không nên để nước quá sâu để tiện quan sát và vớt thức ăn thừa.
3.2 Thả giống
Kích cỡ giống: Thả giống có kích cỡ từ 10.000 -12.000 con/kg trở lên.
Mật độ thả: 100 – 200 con/m2.
3.3 Thời gian nuôi
Thời gian nuôi từ 5 – 7 tháng tùy thuộc vào điều kiện chăm sóc.
3.4 Chăm sóc, quản lý
* Cho ăn:
– Thức ăn bao gồm cá, ghe, trai nước ngọt, don, sút,…
– Lượng thức ăn hàng ngày chiếm 5-10% trọng lượng ốc nuôi. Cho ăn 1 hoặc 2 lần mỗi ngày. Cần chuẩn bị thức ăn phù hợp như cá nguyên con, trai, sò, hàn… và phân phối đều khắp bể.
* Chăm sóc, quản lý:
– Theo dõi lượng thức ăn thừa hàng ngày để điều chỉnh hệ số thức ăn cho phù hợp.– Buổi sáng, hãy lấy hết thức ăn thừa, xương, đầu cá, vỏ sò… ra khỏi bể trước khi thay nước và cho ốc ăn.
– Thay nước từ 50-70% dung tích bể mỗi ngày. Định kỳ làm sạch đáy bể và thay cát mới khi thấy bể đầy và có mùi hôi, ốc ít ăn.
– Bảo quản bể nuôi sạch sẽ luôn là điều kiện quan trọng giúp cho ốc phát triển nhanh chóng.
– Nếu bể nuôi quá bẩn, có mùi hôi và ốc không ăn, hãy chuyển ốc sang bể mới và làm sạch bể trước khi sử dụng lại.
3.5 Thu hoạch
Khi số lượng ốc trong bể đạt khoảng 90-150 con/kg, bạn có thể thu hoạch để bán làm thương phẩm.
Kết luận
Trên đây là một số phương pháp nuôi ốc hương hiệu quả mà bạn có thể áp dụng để tạo ra nguồn thu nhập ổn định. Việc chăm sóc và quản lý nuôi ốc đòi hỏi sự kiên nhẫn, am hiểu về sinh học của loài động vật này cũng như kỹ năng quản lý ao nuôi. Tuy nhiên, nếu thực hiện đúng cách, việc nuôi ốc hương có thể mang lại lợi nhuận cao và ổn định cho người chăn nuôi.
Ngoài ra, việc nuôi ốc hương không chỉ mang lại lợi ích kinh tế mà còn giúp bảo vệ môi trường, tạo ra nguồn thực phẩm sạch cho người tiêu dùng. Đặc biệt, ốc hương còn là một loại hải sản giàu dinh dưỡng, có nhiều công dụng trong y học và là nguyên liệu chính cho nhiều món ăn ngon.
Hy vọng rằng thông tin trong bài viết sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về quy trình nuôi ốc hương và có thêm kiến thức để áp dụng vào thực tế. Chúc bạn thành công trong việc nuôi ốc hương và đạt được kết quả tốt trong kinh doanh của mình.